Bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1945 với 49 câu, 1.013 từ, là bản thiên cổ hùng văn, kết tinh truyền thống lịch sử kiên cường, bất khuất của cả dân tộc, chấm dứt thể chế quân chủ chuyên chế và chế độ thực dân áp bức, mở đầu cho kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Đây là văn kiện quan trọng nhất trong lịch sử Việt Nam hiện đại. 

Những tư tưởng bất hủ đã thể hiện đầy đủ trí tuệ, khí phách, văn hiến, nhân văn, ý chí và khát vọng độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam trong thời đại mới - thời đại Hồ Chí Minh. Tuyên ngôn Độc lập năm 1945 vì thế hàm chứa giá trị lịch sử bền vững và giá trị hiện thực sâu sắc.

Bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1945 không chỉ tuyên bố với thế giới về nền độc lập của nước Việt Nam: Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật, đã trở thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy, mà còn khẳng định ý chí sắt đá của dân tộc Việt Nam kiên quyết bảo vệ nền độc lập đó: Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ. Tinh thần, khí phách, khát vọng dân tộc thể hiện trong Bản Tuyên ngôn mãi mãi là kim chỉ nam cho thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay và mai sau trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, đây là sự tiếp nối tinh thần độc lập dân tộc tiến lên xã hội chủ nghĩa, tiếp nối khát vọng giải phóng nước nhà đến xây dựng đất nước phát triển hùng cường, bền vững. 

Lịch sử đã lùi xa 78 năm, nhưng ý nghĩa và giá trị của Bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1945 đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam chưa bao giờ xưa cũ, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhân dân ta đã kiên trì đấu tranh bảo vệ thành quả Cách mạng Tháng Tám, tiến hành thắng lợi vẻ vang trong các cuộc kháng chiến giành độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc và kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền chủ nghĩa xã hội. Trong lịch sử xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội ta, thanh niên Quân đội đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Với lý tưởng, hoài bão cao đẹp, các thế hệ thanh niên Quân đội đã không quản ngại hy sinh, gian khổ, cống hiến tuổi trẻ, tâm huyết, sức lực, trí tuệ cho đất nước, dân tộc.

Trong giai đoạn cách mạng mới, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa là cơ sở để hiện thực hóa khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc, sánh vai cường quốc năm châu. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế” [1]. Đồng thời, Đại hội XIII khẳng định rõ: “Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, và sức mạnh đại đoàn kết dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, sức mạnh của cả hệ thống chính trị và của nền văn hóa, con người Việt Nam” [2], đòi hỏi thanh niên Quân đội phải thường xuyên rèn luyện, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có khát vọng cống hiến, ý chí phấn đấu vươn lên, góp phần giúp Quân đội ta hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới. 

Những năm tới, tình hình thế giới, khu vực dự báo tiếp tục diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo. Hợp tác, phát triển vẫn là xu thế lớn, nhưng các mâu thuẫn cơ bản của thời đại tiếp tục tồn tại và phát triển; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, xung đột cục bộ, tranh chấp chủ quyền, xung đột dân tộc, sắc tộc,... diễn ra với nhiều hình thức, quy mô, phức tạp, quyết liệt hơn cùng với sự xuất hiện của nhiều loại hình chiến tranh mới. Các yếu tố an ninh truyền thống, phi truyền thống, nhất là an ninh, an toàn không gian mạng, khủng bố, tội phạm, thiên tai, dịch bệnh,… tiếp tục diễn biến theo chiều hướng phức tạp hơn. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương còn tồn tại nhiều nhân tố gây mất ổn định; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn vẫn tiếp tục diễn ra quyết liệt; tranh chấp lãnh thổ, biển, đảo diễn biến phức tạp. Đối với nước ta, sau hơn 35 năm đổi mới, thế và lực ngày càng được tăng cường, vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao, tạo tiền đề để nước ta tiếp tục phát triển mạnh mẽ và bền vững hơn trong giai đoạn mới. 

Trước những yêu cầu, đòi hỏi mới, Đại hội XIII của Đảng xác định: “Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, nền văn hóa và lợi ích quốc gia - dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, an ninh con người; xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh để phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa” [3]. Đồng thời, Đại hội XIII của Đảng đã xác định rõ hơn lộ trình “Đến năm 2025, cơ bản xây dựng quân đội, công an tinh, gọn, mạnh, tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại” [4], đây là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn quân và toàn dân ta. Do vậy, để phát huy giá trị của Bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1945, khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội hiện nay cần tiến hành đồng bộ những giải pháp cụ thể sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, tổ chức Đảng, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy và cơ quan chính trị các cấp đối với việc khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội.

Để thực hiện tốt giải pháp trên, các cấp ủy, tổ chức Đảng, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy và cơ quan chính trị các cấp cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm và sự cần thiết phải khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội. 

Chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy các cấp cần có kế hoạch tổ chức triển khai thực hiện chặt chẽ, nghiêm túc, hiệu quả các hoạt động khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội trong cơ quan, đơn vị mình; tập trung làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục, định hướng tư tưởng, nhận thức cho thanh niên Quân đội có nhận thức đúng, đầy đủ và sâu sắc về khát vọng cống hiến và vai trò khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội. Phải làm cho thanh niên Quân đội xác định được mục tiêu, lý tưởng cách mạng; nhận thức sâu sắc tình hình nhiệm vụ của của quân đội, của từng đơn vị; nhận thức rõ đạo đức cách mạng, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, lối sống văn hoá; tinh thần cống hiến, vượt qua khó khăn thử thách, hoàn thành tốt nhiệm vụ. Đồng thời, cần phát huy hơn nữa vai trò của cơ quan chính trị, cán bộ chính trị, cán bộ làm công tác giáo dục chính trị, tư tưởng trong tham mưu, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc xây dựng kế hoạch, xác định chương trình, nội dung, thời gian và tổ chức các hoạt động khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội ở tất cả các cấp, bảo đảm đúng định hướng chính trị, sát với từng đối tượng, địa bàn, có chất lượng, hiệu quả thiết thực. Căn cứ nội dung định hướng, hướng dẫn của cơ quan cấp trên, cơ quan chính trị các cấp cần chủ động nghiên cứu, lựa chọn những nội dung cốt lõi, trọng tâm, những quan điểm hoặc vấn đề mới có liên quan trực tiếp đến khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội để đưa vào nội dung giáo dục chính trị thường xuyên tại các cơ quan, đơn vị.

Hai là, xác định đúng, thực hiện đồng bộ các nội dung, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, biện pháp khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội.

Để thực hiện tốt giải pháp trên cần tập trung xác định đúng, thực hiện đồng bộ các nội dung khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội. Đội ngũ cán bộ các cơ quan, đơn vị cần tích cực, chủ động cập nhật những vấn đề cụ thể, mang tính thời sự trong cuộc sống thường ngày, hướng vào những quan điểm, vấn đề mà xã hội đang quan tâm, định hướng tư tưởng và hành động đảm bảo tính thuyết phục, không máy móc, giáo điều, giải đáp đúng, trúng, có sức thuyết phục cho các đối tượng, góp phần giữ vững tình hình chính trị, tư tưởng trong đơn vị. 

Nội dung khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội phải đảm bảo linh hoạt, chủ động, nhanh nhạy, kịp thời phản bác lại những tư tưởng, hành vi tiêu cực, tác động xấu đến thanh niên. Kết hợp tốt giữa xây và chống, không phê phán phủ định một chiều. Đổi mới nội dung khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội phải toàn diện cả về công tác tư tưởng, công tác tổ chức, chính sách và công tác quản lý; tích cực quán triệt, giáo dục về quan điểm của Đảng về thực hiện kế sách bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, từ khi “nước chưa nguy”; về mối quan hệ giữa xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; nhiệm vụ của cách mạng, đất nước, quân đội; âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch,... từ đó nâng cao tinh thần cảnh giác cách mạng, trách nhiệm đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 

Mỗi đối tượng thanh niên Quân đội đóng quân trên từng địa bàn đều có những đặc điểm, tính chất và nhiệm vụ khác nhau. Vì vậy, cấp ủy, tổ chức Đảng, chỉ huy các cấp tổ chức sinh hoạt quán triệt những văn bản, chỉ thị, hướng dẫn, quy định của Đảng, Nhà nước, Quân đội, đơn vị có liên quan đến về tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, về khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên. Cán bộ quản lý đơn vị trực tiếp tuyên truyền, phổ biến những quy định, hướng dẫn đó đến thanh niên để họ biết, xác định tốt tư tưởng, có mục đích, động cơ phấn đấu rõ ràng. Thông qua các hình thức giao nhiệm vụ, tổ chức huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, mẫu mực, tiêu biểu để nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho thanh niên Quân đội về tầm quan trọng của việc khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc. Trong sinh hoạt của tổ chức đoàn, hội đồng quân nhân ở mỗi đơn vị cần đề cao tính định hướng chính trị, tính giáo dục, tính chiến đấu của nội dung sinh hoạt. Kịp thời đổi mới các hình thức sinh hoạt giáo dục học tập của các tổ chức cho phù hợp, nhằm tạo ra hứng thú, thái độ tích cực học tập, rèn luyện của mỗi chủ thể. Đề cao tính chiến đấu, đấu tranh phê bình và tự phê bình trong sinh hoạt, nhất là các hình thức sinh hoạt phê bình và tự phê bình ở sinh hoạt đoàn, hội đồng quân nhân của đơn vị; phát huy ý thức, trách nhiệm và vai trò tự học, tự bồi dưỡng của mỗi cá nhân trong sinh hoạt. Đồng thời, thông qua tổ chức tốt các hình thức trao đổi, tọa đàm, diễn đàn, hội thảo khoa học, thảo luận, hội thi, hội thao, xây dựng, tôn vinh, lan tỏa, gương điển hình tiên tiến để khơi dậy khát vọng cống hiến bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên Quân đội hiện nay.

Ba là, phát huy tính tích cực, chủ động của thanh niên Quân đội trong tự học tập, rèn luyện, tự nguyện cống hiến bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Mỗi thanh niên Quân đội cần phải nhận thức đúng đắn, xác định rõ động cơ, thái độ và trách nhiệm cống hiến bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Động cơ, thái độ, trách nhiệm đúng đắn là yếu tố bên trong thôi thúc tính tích cực, chủ động và tạo nên nhu cầu tự học tập, rèn luyện, tự nguyện cống hiến bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa của thanh niên thường xuyên và nghiêm túc. 

Do đó, mỗi thanh niên Quân đội cần phải tự quán triệt, tự học tập, nhận thức sâu sắc đúng đắn trách nhiệm của mình đối với Tổ quốc; phải thấy rõ vinh dự và trách nhiệm của mình đối với nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; luôn ý thức rõ trách nhiệm trước Đảng, trước quân đội, trước đơn vị và trước đồng đội về tự học tập, rèn luyện và trách nhiệm cống hiến của mình, coi đây là công việc thường xuyên hàng ngày, hàng giờ, không thời vụ, hình thức, chiếu lệ.

Mỗi thanh niên Quân đội cần tích cực, chủ động tham gia hoạt động thực tiễn quân sự, thực tiễn của đơn vị, địa phương và các phong trào cách mạng của tuổi trẻ, của đất nước; coi đó là trách nhiệm của tuổi trẻ và là trách nhiệm đối với sự trưởng thành của chính bản thân mình. Tích cực tham gia mọi hoạt động của đơn vị, có tinh thần khắc phục khó khăn để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, có tâm thế vững vàng, nỗ lực cao trong học tập, phấn đấu, trong rèn luyện thực tiễn để nâng cao cả năng lực nhận thức và năng lực hành động. 

Đồng thời, mỗi thanh niên Quân đội cần tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, không ngừng tự học tập, tự rèn luyện để nâng cao trình độ hiểu biết về mọi mặt; đồng thời coi tự học là nhu cầu, thói quen hằng ngày, là một tiêu chuẩn, một giá trị tự thân cần đạt được; không được bằng lòng, thoả mãn với kiến thức của bản thân, thường xuyên tự học tập, tự nghiên cứu, học hỏi cấp trên, đồng chí, đồng đội, học trên thao trường, bãi tập, học trong đời sống sinh hoạt hằng ngày; phải chủ động xây dựng kế hoạch tự học, học tập suốt đời cho bản thân khoa học, hợp lý; nỗ lực, phấn đấu rèn luyện bền bỉ, thường xuyên, liên tục. 

Năm tháng sẽ qua đi, nhưng tinh thần, giá trị bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1945 vẫn luôn sống mãi trong lòng các thế hệ người Việt Nam, những tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong bản Tuyên ngôn đã trở thành sức mạnh, động lực to lớn khơi dậy ý chí quyết tâm, tinh thần và nghị lực, đạo đức và tài năng của thanh niên Quân đội, giúp họ nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới; góp phần cùng toàn dân tộc Việt Nam vượt qua mọi khó khăn, thách thức, phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa. 

Tài liệu tham khảo:
[1]. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr. 336.
[2]. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập II, Nxb CTQGST, Hà Nội, 2021, tr. 324.
[3]. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.156.
[4]. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr. 48-49.